H̀NH TƯỢNG DI LẶC TÔN PHẬT
Tâm Không Vĩnh Hữu
_files/image002.jpg)
Hằng năm, cứ đến mùa xuân hoa nở tưng bừng, trong các chùa chiền tự viện thường thấy giăng những tấm băng-rôn đề ḍng chữ “Mừng xuân Di Lặc”, trên sách báo của Phật giáo cũng thấy đưa câu này lên trang b́a một cách trân trọng. Nhiều người không phải là tín đồ Phật giáo lấy làm lạ, không hiểu v́ sao lại có một mùa xuân mang tên một vị Phật. Hỏi ra mới hay, theo kinh điển của Phật giáo th́ ngày mồng Một tháng Giêng Âm lịch, tức mồng Một Tết Nguyên Đán, là ngày Vía của Phật Di Lặc, nên Phật giáo mới kính mừng ngày này như để mở đầu cho một mùa xuân, một năm mới với ước nguyện được nương uy đức và đạo hạnh của một bậc Vô Thượng Sư- Chánh Đẳng Chánh Giác mà tu học theo Chánh pháp, đem đạo ḥa vào đời sống hằng ngày.
Phật Di Lặc, gọi cung kính hơn là Di Lặc Tôn Phật, là một h́nh tượng quen thuộc trong tín ngưỡng dân gian, và đă quá quen thuộc với mọi người, đó là một vị sư to béo đẫy đà, mặc y áo không cúc, thường ngồi chễm chệ phanh ngực, hoặc đứng hiên ngang khoe cái bụng to tṛn, mặt mày rạng rỡ, và đặc biệt là măn nguyện luôn nở trên miệng khiến cho mọi người đều cảm thấy hoan hỷ, vui thích, có cảm tưởng như lúc nào cũng nghe được tiếng cười ha hả vang động của ông. Đó là nụ cười của Từ Bi, của Hỷ Xả, vô cùng cao quư, có thể làm tiêu tan hết mọi thù hận hờn ghét, làm tan biến mọi khổ đau phiền năo, triệt trừ hết mọi ma vương quỷ dữ trong ḷng dạ con người.
Thật ra, theo kinh sách th́ Phật Di Lặc xuất thân trong một gia đ́nh Bà La Môn, ḍng quư tộc cao quư, ở thôn Kiếp - Ba - Lợi, thuộc nước Ba La Nại (Nam Thiên Trúc - Ấn Độ cổ đại), có hiệu là A - Dật - Đa (Adijita) nghĩa là “Vô Năng Thắng” không ǵ có thể thắng nổi!). Di Lặc là tiếng phiên âm từ Phạn ngữ Maitreya Bodhisattva, nghĩa là “Từ Thị” (người có ḷng từ bi), hoặc “Từ Bi”. Ngài và Phật Thích Ca là người cùng thời. Ngài theo Đức Phật Thích Ca xuất gia, tu tập Chánh pháp và trở thành đệ tử của Phật, sau này Ngài nhập diệt (vào ngày mồng Một tháng Giêng Âm lịch) trước Phật Thích Ca.
Tín ngưỡng Phật Di Lặc đă được lưu hành rất sớm tại Trung Quốc theo ḍng phật giáo Đại Thừa, mà sau này truyền bá sang nước ta, ảnh hưởng rất sâu đậm. Đời Tây Ấn đă có tranh vẽ tượng Phật Di Lặc (c̣n được lưu ở chùa B́nh Linh, tỉnh Cam Túc). C̣n tượng Phật Di Lặc trước đời Tống, đời Ngũ Đại th́ có hai loại h́nh tượng Phật Di Lặc: Di Lặc Bồ Tát (do dựa theo kinh “Di Lặc thượng sinh”) mặc y phẩm Bồ Tát, giảng kinh cho chư Thiên ở cung trời Đâu Suất; và Di Lặc Như Lai (dựa theo kinh “Di Lặc hạ sinh”) sau khi hạ sinh thành Phật, h́nh tượng không khác biệt mấy so với Phật Thích Ca.
Phật Di Lặc - vị Phật của tương lai - vào thời ấy thường được mô tả không khác các vị Bồ Tát khác, chỉ khác ở vương miện Ngài đội có phù đồ, và trên tay Ngài có cầm b́nh nước. Trong suốt thời kỳ thành lập của Phật giáo Trung Quốc, Phật Di Lặc được mô tả ngồi trên một chiếc ghế, hoặc một ngai vua, với chân bắt chéo, hoặc chân trái buông xuống, tay phải chống cằm như đang suy nghĩ về tương lai. Cho đến sau đời Ngũ Đại, trong dân gian mới xuất hiện thêm một h́nh tượng Phật Di Lặc độc nhất vô nhị có miệng cười rạng rỡ hồn nhiên, sau lưng quảy bị vải gai, tính t́nh rộng răi cởi mở, rong ruổi khắp nơi. Đó là h́nh tượng Phật Di Lặc chúng ta thường thấy ngày nay trong những tranh tượng, kinh sách ở các tự viện của Phật giáo, được gọi là “Tiếu Khẩu Di Lặc Phật”, một h́nh tượng mà các nhà nghiên cứu phương Tây đă tấm tắc gật gù cho rằng “một biến đổi độc đáo trong sáng tạo gây kinh ngạc”, hay “một sự biến thái kỳ diệu hoàn toàn của người Trung Quốc”.
Tiếu Khẩu Di Lặc Phật, dân gian c̣n gọi là “Tiếu Phật” hay “Di Lặc Phật bụng phệ”, đă xuất hiện hàng loạt tại các tự viện ở tỉnh Chiết Giang (Trung Quốc) vào sau thời Ngũ Đại, do người ta tạo h́nh tượng theo tướng mạo của một vị ḥa thượng có tên là Khế (Khiết) Thử. Ḥa thượng Khế Thử là người ở vùng Minh Châu (Chiết Giang), hiệu là Trường Đinh Tử, thường hay chống tích trượng, trên tượng có quảy một túi vải gai, ngao du khắp nơi hành khất và thuyết pháp, mọi thứ xin được đều bỏ vào túi vải, nên người đương thời gọi ông là “Bố Đại Ḥa Thượng” (ḥa thượng túi vải). Theo truyền thuyết th́ Bố Đại Ḥa Thượng có thân h́nh béo tốt, y phục tùy tiện, cả ngôn ngữ lẫn hành vi đều không câu nệ tiểu tiết, có tài dự đoán được lành dữ, biết trước nắng mưa gió băo rất linh nghiệm, thần bí khôn lường. Năm Minh Trinh thứ 2, đời Hậu Lương (916), Bố Đại Ḥa Thượng ngồi trên một tảng đá ở Nhạc Lâm Tự mà nhập tịch, sau khi để lại một bài kệ rằng:
“Di Lặc đúng Di Lặc
Phân thân ra muôn vàn
Mọi lúc đi dạy người đời
Mà người đời không tự biết”
Dựa vào bài kệ đó mà người ta cho rằng ḥa thượng Khế Thử chính là Phật Di Lặc hóa thân chuyển thế, bèn an táng nhục thân của ông tại một nơi cách Nhạc Lâm Tự hai dặm về phía Tây, lập tháp thờ phụng đặt tên là “Am Di Lặc”, xây gác đắp tượng... Dần dần sau đó, h́nh tượng Bố Đại Ḥa Thượng lưu hành khắp nơi với bụng lớn, miệng cười tươi tắn đầy lạc quan, khi đứng khi đi với tích trượng quảy túi vải, khi ngồi với sáu đứa trẻ tượng trưng cho “Lục Tặc - Lục Căn” (Nhăn-mắt, Nhĩ-tai, Tỷ-mũi, Thiệt- lưỡi, Thân- cơ thể, Ư- suy nghĩ) đă được giáo hóa, có khi chỉ c̣n 5 đứa trẻ do người ta quan niệm rằng “Ư căn” không có h́nh tướng, nên khỏi phải “tạo dáng tạc tượng”.
Theo thời gian h́nh tượng của Ngài biến hóa ngày càng sinh động. Tượng của ông Thần Tài ngày nay cũng có tướng mạo dáng dấp “nhái” chẳng khác ǵ Bố Đại Ḥa Thượng, với tay nâng và tung lên những nén vàng lấp lánh, biểu hiện cho sự phồn vinh phú quư, khiến nhiều người rất dễ nhầm lẫn với h́nh tượng của Phật Di Lặc.
Trên điện Di Lặc trong một ngôi đại tự ở Bắc Kinh, ngày nay c̣n treo một đôi câu đối xứng tán Tiếu Khẩu Di Lặc Phật rất tuyệt diệu:
“Đại đỗ năng dung, dung thế gian nan dung chi sự
Hàm nhan vi tiếu, tiếu thế gian nan tiếu chi nhân”Nghĩa là:
Cái bụng lớn có thể dung chứa những việc mà người đời không dung chứa được
Miệng nở nụ cười mỉm với những điều mà người đời khó có thể mỉm cười được.