TÍN TÂM MINH
của Tam Tổ Tăng Xán
Trúc Thiên
Tam Tổ Tăng Xán
Tín Tâm Minh là bài minh luận về ḷng tin. Tác giả là Tăng Xán (?–606), tổ thứ ba của Thiền Trung Hoa, đời nhà Tùy.
Minh là bài răn, chép lại hoặc khắc in để ghi nhớ, và ở đây là bài tự thuật lại kinh nghiệm của bản thân ḿnh. Tín Tâm là ḷng tin. Nhưng ở đây không phải là ḷng tin thường, thường gọi là tín ngưỡng. Thiệt vậy, đem chữ “tín” ghép vào chữ “tâm”, người xưa đă phá hết giới hạn của ḷng tin mà trực tiếp nhắm ngay vào trung tâm điểm của sanh hoạt đạo giáo. Nhứt là từ ngày bồ tát Mă Minh viết bộ sách “Đại Thừa khởi tín luận” (luận về sự phát khởi ḷng tin theo giáo lư Đại Thừa) th́ chữ “tín” mang thêm một màu sắc siêu h́nh và tuyệt đối của phép nội quán, và có thể coi như là đồng nghĩa với “ngộ”. Và “ngộ” ấy chẳng phải cái ǵ khác hơn là “khởi tín”.
“Khởi tín là ư thức cái giác tánh bổn lai của ḿnh. Khởi tín là trở về chính ḿnh, trở về tự thể của chính ḿnh” (Suzuki)
Vậy, Tăng Xán viết Tín Tâm Minh cũng như Huyền Giác viết Chứng Đạo Ca, đều mô tả lại sự tâm chứng của hai ngài về Thực tại tối thượng của đạo giáo. Thực tại ấy là ǵ? Không ai có thể nghĩ ǵ được về Thực tại ấy v́ một lẽ rất dễ hiểu là Thực tại ấy là kết quả của một sự tu chứng chớ không phải của một ư nghĩ. V́ không có ư nghĩ nên Thực tại ấy siêu việt tất cả giới hạn của ư nghĩ, nói đúng hơn, tất cả mâu thuẫn (thiện ác, nghịch thuận, phàm thánh, phiền năo niết bàn...) do ư nghĩ tạo ra. Nói thế không nghĩa giác ngộ là phá bỏ tất cả cặp mâu thuẫn để siêu lên ở trạng thái thứ ba nào đó. Không, không hề có trạng thái thứ ba dựng mới lên, mà cũng không hề có việc nắm lấy cũng như bỏ đi. Không có ǵ để “xả” mà cũng không có ǵ phải “thủ”. Trái lại, tất cả mâu thuẫn đều ḥa đồng trong nhau, đều “viên dung vô ngại”.
Viên dung nghĩa là trắng tức là đen, đen tức là trắng.
Vô ngại nghĩa là “đen vẫn là đen mà trắng vẫn là trắng”.
Nói một cách khác, một vật đồng thời vừa là chính nó vừa chẳng phải là chính nó. Đó là luận lư Bát Nhă. Đó là đại bí mật của đạo giáo–và của cuộc sống.
Cho nên trong cuộc sống, người ngộ đạo không phá thế gian để chứng Niết bàn, không ĺa sanh tử luân hồi mà vẫn thoát ly sanh tử luân hồi, không xả tục mà xuất trần. Đó là tất cả tinh thần nhân bản của đạo Phật.
TÍN TÂM MINH
Đạo lớn chẳng ǵ khó
cốt đừng chọn lựa thôi
quư hồ không thương ghét
th́ tự nhiên sáng ngời
Sai lạc nửa đường tơ
đất trời liền phân cách
chớ nghĩ chuyện ngược xuôi
th́ hiện liền trước mắt
Đem thuận nghịch chỏi nhau
đó chính là tâm bịnh
chẳng nắm được mối huyền
hoài công lo niệm tịnh
Tṛn đầy tợ thái hư
không thiếu cũng không dư
bới mảng lo giữ bỏ
nên chẳng được như như
Ngoài chớ đuổi duyên trần
trong đừng gh́ không nhẫn
cứ một mực b́nh tâm
th́ tự nhiên dứt tận
Ngăn động mà cầu tịnh
hết ngăn lại động thêm
càng trệ ở hai bên
thà rơ đâu là mối
Đầu mối chẳng rơ thông
hai đầu luống uổng công
đuổi có liền mất có
theo không lại phụ không
Nói nhiều thêm lo quẩn
loanh quanh măi chẳng xong
dứt lời dứt cho quẩn
đâu đâu chẳng suốt thông
Trở về nguồn nắm mối
dơi theo ngọn mất tông
phút giây soi ngược lại
trước mắt vượt cảnh không
Cảnh không tṛ thiên diễn
thảy đều do vọng kiến
cứ ǵ phải cầu chơn
chỉ cần dứt sở kiến
Hai bên đừng ghé mắt
cẩn thận chớ đuổi tầm
phải trái vừa vướng mắc
là nghiền đốt mất tâm
Hai do một mà có
một rồi cũng buông bỏ
một tâm ví chẳng sanh
muôn pháp tội ǵ đó
Không tội th́ không pháp
chẳng sanh th́ chẳng tâm
tâm theo cảnh mà bặt
cảnh theo tâm mà ch́m
Tâm là tâm của cảnh
cảnh là cảnh của tâm
ví biết hai đằng dứt
rốt cùng chỉ một không
Một không, hai mà một
bao gồm hết muôn sai
chẳng thấy trong thấy đục
lấy ǵ mà lệch sai
Đạo lớn thể khoan dung
không dễ mà chẳng khó
kẻ tiểu kiến lừng khừng
gấp theo và chậm bỏ
Chấp giữ là nghiêng lệch
dấn tâm vào nẻo tà
cứ tự nhiên buông hết
bổn thể chẳng lại qua
Thuận tánh là hiệp đạo
tiêu dao dứt phiền năo
càng nghĩ càng trói thêm
lẽ đạo ch́m mê ảo
Mê ảo nhọc tinh thần
tính ǵ việc sơ thân
muốn thẳng đường nhứt thặng
đừng chán ghét sáu trần
Sáu trần có xấu chi
vẫn chung về giác đấy
bậc trí giữ vô vi
người ngu tự buộc lấy
pháp pháp chẳng khác pháp
do ái trước sanh lầm
há chẳng là quấy lắm
sai tâm đi bắt tâm
Mê sanh động sanh yên
ngộ hết xấu hết tốt
nhứt thiết việc hai bên
đều do vọng châm chước
Mơ mộng băo không hoa
khéo nhọc ḷng đuổi bắt
chuyện thua được thi phi
một lần buông bỏ quách
Mắt ví không mê ngủ
mộng mộng đều tự trừ
tâm tâm ví chẳng khác
th́ muôn pháp nhứt như
Nhứt như vốn thể huyền
bằn bặt không mảy duyên
cần quán chung như vậy
muôn pháp về tự nhiên
Đừng hỏi v́ sao cả
th́ hết chuyện sai ngoa
ngăn động chưa là tịnh
động ngăn khác tịnh xa
cái hai đà chẳng được
cái một lấy chi mà...
Rốt ráo đến cùng cực
chẳng c̣n mảy quỹ tắc
b́nh đẳng hiệp đạo tâm
im bặt niềm tạo tác
Niềm nghi hoặc lắng dứt
ḷng tin ḥa lẽ trực
mảy bụi cũng chẳng lưu
lấy ǵ mà kư ức
bổn thể vốn hư minh
tự nhiên nào nhọc sức
Trí nào suy lượng được
thức nào cân nhắc ra
cảnh chân như pháp giới
không người cũng không ta
Cần nhất hăy tương ưng
cùng lẽ đạo bất nhị
bất nhị th́ ḥa đồng
không ǵ chẳng bao dong
mười phương hàng trí giả
đều chung nhập một tông
Tông này vốn tự tại
khoảng khắc là vạn niên
đều có không không có
mười phương trước mắt liền
Cực nhỏ là cực lớn
đồng nhau, bặt cảnh duyên
Cực lớn là cực nhỏ
đồng nhau, chẳng giới biên
Cái đó là cái không
Cái không là cái có
Ví chửa được vậy chăng
Quyết đừng nên nấn ná
Một tức là tất cả
Tất cả tức là một
Quư hồ được vậy thôi
Lo ǵ chẳng xong tất
Tín Tâm chẳng phải hai
Chẳng phải hai Tín Tâm
Lời nói làm đạo dứt
Chẳng kim cổ vị lai
