VỪA MANH TÂM PHẢN PHÚC
LIỀN ĐÚC KẾT OAN KHIÊN
Tịnh Minh soạn dịch
(trích từ Pháp Thoại Pháp Cú)
Thuở nọ, Đức Thế Tôn theo lời cung thỉnh của vua Tần-bà-sa-la (Bimbisàra), khởi cuộc hành tŕnh từ Xá-vệ đến Vương-xá. Đi được nửa đường, Ngài dừng chân tại một thị trấn để giáo hóa dân chúng địa phương. Nhiều người đă theo Ngài xuất gia học đạo. A-nậu-lâu-đà (Anuruddha), một Vương tử ḍng Thích Ca, thấy Bàn dân thiên hạ theo Thế Tôn tu hành và giải thoát khá đông, bèn xin mẹ xuất gia theo Ngài. Bà một mực từ chối, nhưng A-nậu-lâu-đà cứ van xin măi, cuối cùng bà nói:
- Nếu quốc vương Bạt-đề (Bhaddiya), bạn thân của con, xuất gia làm Sa-môn th́ mẹ cũng chiều theo ư con.
Thế là A-nậu-lâu-đà đến gặp Bạt-đề, nhỏ to tâm sự:
- Anh thấy đấy, chúng ḿnh là hoàng thân quốc thích, ḍng họ Thích Ca, vậy mà chả có mống nào dám từ bỏ quyền quư cao sang, lên đường theo Thế Tôn học đạo. Trong khi hào quang của Ngài đang tỏa khắp nơi th́ chúng ta vẫn c̣n lủi thủi trong rừng núi vô minh, đêm trường dày đặc, nghĩ mà xấu hổ!
Nghe bùi tai, Bạt-đề cùng A-nậu-lâu-đà đến thuyết phục A-nan (Ànanda), Ba-gu (Bhagu), Kim-tỳ-la (Kimbila), và Đề-bà-đạt-đa (Devadatta), tất cả đều quyết tâm giă từ kinh thành, theo Thế Tôn xuất gia, cầu đạo giải thoát.
Trên đường tầm sư học đạo, họ gặp Ưu-ba-ly (Upàli), một gă hớt tóc, và biếu hết ngọc ngà châu báu cho ông. Biết họ là những công tôn vương tử thuộc ḍng quư tộc, Ưu-ba-ly quỳ mọp dưới chân họ van xin từ chối, nhưng họ nói:
- Ơ ḱa! Chúng tôi thật t́nh biếu hết báu vật này cho anh. Chúng tôi không cần những thứ này nữa. Chúng tôi đang trên đường đến gặp Đức Thích Ca Mâu Ni và xin Ngài xuất gia học đạo.
Ưu-ba-ly tay nâng châu báu mà mắt ngó trân trân các vị vương tử. Họ vẫy tay, cười chào và tiếp tục lên đường. Một lát sau, Ưu-ba-ly tự nghĩ:
- Công danh cái thế, quyền lực ngút trời mà họ c̣n vất đi như ném bó rạ khô huống nữa là thân phận hèn mọn và cái quán ọp ẹp của ḿnh. Không, đừng điên rồ mà vướng vào cái của nợ này!
Ưu-ba-ly máng hết báu vật lên cành cây rồi cùng theo họ đến gặp Đức Thế Tôn và được nhận vào giáo hội đầu tiên. Về sau Ư-ba-ly trở thành một trong mười vị đệ tử vĩ đại của Phật, nổi danh về hạnh giữ giới. Sáu vị kia cũng đạt được thánh quả A-la-hán. Riêng Đề-bà-đạt-đa, vừa được thần thông th́ đă hiu hiu tự măn.
Một hôm, các Phật tử đến Kiều-thưởng-di (Kosambi) thăm viếng, cúng dường lễ vật cho Đức Thế Tôn và các Trưởng lăo như Xá-lợi-phất, Mục-kiền-liên, Ca-diếp, Bạt-đề, A-nậu-lâu-đà, A-nan, Ba-gu, Kim-tỳ-la v.v? Thấy không ai nhắc đến tên ḿnh, Đề-bà-đạt-đa trong ḷng cay cú, ấm ức:
- Ta cũng ḍng vơ tướng, cũng giai cấp cao sang, cũng xuất gia một ngày, cũng đạt được trí tuệ, vậy mà không ai thèm điếm xỉa đến danh tánh. Khinh ta hả! Rồi các ngươi sẽ biết!
Sau đó một ư nghĩ oan nghiệt chợt đến với Đề-bà-đạt-đa: triệt hạ quốc vương Tần-bà-sa-la, đệ tử trung kiên của Đức Thế Tôn, và ám sát Phật để thống lănh Tăng đoàn.
Biết A-xà-thế (Ajàtasattu), nghịch tử của quốc vương Tần-bà-sa-la, là một thanh niên nhẹ dạ, ham danh và mù quáng, Đề-bà-đạt-đa cải dạng thành một dị nhân, đầu ḿnh tay chân quấn đầy rắn độc, từ trên không hiện xuống ngồi vào ḷng A-xà-thế. Thất kinh, A-xà-thế chắp tay với giọng nói run run:
- Xin thưa… ngài là ai?
- Thái tử không nhận ra bần đạo sao? Đề-bà-đạt-đa vừa đáp vừa đứng dậy và hiện nguyên h́nh Sa-môn với cà-sa b́nh bát đầy đủ.
Ḷng thầm thán phục, A-xà-thế liền kết thân với Đề-bà-đạt-đa và hứa cùng nhau thực hiện mưu đồ.
Một hôm, Đức Thế Tôn đang thuyết giảng giữa đại chúng, Đề-bà-đạt-đa từ chỗ ngồi đứng dậy, cung kính đảnh lễ Ngài và thưa rằng:
- Bạch Đức Thế Tôn, Ngài nay tuổi cao sức yếu, khó khăn lắm mới điều khiển nổi Tăng đoàn. Thế Tôn nên an thân lập mệnh theo giáo pháp thượng thừa mà Ngài đă chứng đạt, c̣n giáo hội, xin hăy để đó cho bần tăng.
Đức Thế Tôn im lặng không trả lời, sau đó bảo Xá-lợi-phất thông báo cho đại chúng và Phật tử thành Vương-xá biết rằng Đề-bà-đạt-đa muốn thống lănh Tăng đoàn và, từ nay về sau, giáo hội không chịu trách nhiệm về hành vi ngôn ngữ của sư ấy nữa.
Uất ức về lời thông báo của Đức Thế Tôn, Đề-bà-đạt-đa quyết tâm thực hiện mưu đồ lănh tụ. Y đến gặp A-xà-thế và trổ tài thuyết phục:
- Này! Thái tử thấy đấy, chúng ta đang sống trong một thời đại nhiễu nhương, những bậc hiền tài đáng ngôi thiên tử th́ phải sống dở chết ṃn hay trọn đời làm tôi vào luồn ra cúi chứ không bao giờ được lên ngôi để cứu dân cứu nước. Đời người quả thật mong manh, thọ mạng của phụ vương ngài làm tôi lo cho ngài không ít. Nào!... Hăy ra tay dứt điểm. Do dự là đại nghiệp bất thành. Hăy thanh toán phụ hoàng càng nhanh càng tốt, c̣n bổn mạng của Gô-ta-ma th́ để ta hạ thủ. Được như vậy là vạn phúc cho sơn hà xă tắc và quần chúng nhân dân.
Như bị thôi miên bởi quyền lực và địa vị, A-xà-thế soán ngôi và hành h́nh vua cha trong ngục tối.
Cậy quyền A-xà-thế, Đề-bà-đạt-đa quyết tâm triệt hạ Đức Thế Tôn. Y thuê một nhóm côn đồ đến ám sát Ngài, nhưng vừa trông thấy ánh mắt hiền ḥa và thân tướng uy nghiêm của Ngài là chúng quăng ngay dáo mác, quỳ lạy chân thành và xin quy y với Ngài.
Ḷng tràn đầy căm tức, Đề-bà-đạt-đa đích thân leo lên đỉnh núi Kền Kền phục kích và chỉ tay lên trời thề rằng: chỉ có cánh tay này mới triệt tiêu mạng sống của Gô-ta-ma. Và y đă xô một tảng đá khổng lồ xuống Đức Thế Tôn khi Ngài đi ngang qua chân núi, nhưng tảng đá chỉ làm chân Ngài chảy máu chút ít.
Tức khí, Đề-bà-đạt-đa tung Na-la-gi-ri (Nàlàgiri), một con voi cực kỳ hung ác để sát hại Ngài. Thấy con voi hung hăng từ xa chạy đến, A-nan vội chạy ra trước, đứng dang hai tay để che cho Đức Thế Tôn, nhưng Ngài kéo A-nan qua một bên, và con voi liền sụp hai chân trước xuống với hai giọt nước mắt lăn tṛn như tỏ ḷng ân hận, sám hối.
Sau đó, thấy Phật tử mỗi ngày một thêm phẫn uất và tẩy chay ḿnh, Đề-bà-đạt-đa liền đưa ra cái gọi là năm điểm cương lĩnh, mục đích là để vớt vát uy tín, nhằm xác định vai tṛ và đường hướng tu hành theo giáo hội mới, giáo hội ly khai. Đó là: Tỳ-kheo phải sống trong rừng, phải đi khất thực, phải mặc áo vá, phải ngủ dưới gốc cây và không được ăn thịt cá, tức là không được ăn mặn.
Với 500 tăng chúng quy phục, Đề-bà-đạt-đa dẫn họ đến sống tại Ga-da-xi-a (Gayàśa) và sinh hoạt theo tôn chỉ dị giáo.
Một hôm, sau chín tháng mang bịnh liệt giường, Đề-bà-đạt-đa muốn gặp Đức Bổn Sư, y bày tỏ ư định với đồ chúng nhưng được họ đáp:
- Khi khỏe mạnh th́ thầy hiềm khích với Đức Thế Tôn, bây giờ đau yếu khốn khổ thế này th́ đi đâu!
- Xin đừng giết ta trong tủi nhục và ân hận. Ta đă phạm phải sai lầm và tội ác. Ta đă căm thù Thầy ta nhưng Thầy ta chưa bao giờ dấy lên một cọng lông hay sợi tóc than trách ta. Kính lạy Đức Như Lai từ bi và hỷ xả!
Đề-bà-đạt-đa được đồ chúng khiêng trên một cái cáng đến sám hối Đức Thế Tôn. Tăng chúng hay tin, họ đến báo cho Thế Tôn biết và ngỏ ư không muốn Ngài ngó mặt hạng người phản phúc đó.
- Cứ tự nhiên, Đức Thế Tôn nói. Khi thành lập cái gọi là giáo hội ly khai, Đề-bà-đạt-đa đă tuyên thệ là không bao giờ gặp Như Lai nữa. Chính v́ lời thề tuyệt hậu đó mà dù cho Đề-bà-đạt-đa có đến tu viện Trúc Lâm cũng không thể gặp được Như Lai.
Đề-bà-đạt-đa được môn đệ khiêng đến Trúc Lâm và để nghỉ cạnh một hồ sen. Trong khi họ xuống hồ tắm, Đề-bà-đạt-đa ngồi dậy và vừa đặt hai chân xuống đất th́ toàn thân cứ lún dần, lún dần và ch́m hẳn vào ḷng đất.
Sau đó, đại chúng đến đảnh lễ Đức Thế Tôn, hỏi:
- Bạch Thế Tôn, cái chết của Đề-bà-đạt-đa thật là khủng khiếp, chẳng hay người ấy đầu thai về đâu?
- Địa ngục A-tỳ, Đức Thế Tôn đáp.
- Bạch Thế Tôn, đời này người ấy đă khổ như vậy, đầu thai nơi khác người ấy cũng khổ nữa sao?
- Đúng thế! Này các thầy Tỳ-kheo, những ai buông lung phóng dật, ngạo mạn, ác tâm, tu sĩ hay cư sĩ đều bị khốn khổ, cơ hàn ở hai nơi.
Ngài đọc kệ:
Nay than, đời sau than,
Làm ác hai đời than.
Hắn than: “Ta làm ác”.
Đọa cơi khổ, càng than.
(PC. 17)