VỌNG TÂM KHÔNG SANH KHỞI
ÁC NGHIỆP NÀO KHỞI SANH
Tịnh Minh soạn dịch
Tại thành Xá-vệ (Sàvatthi) có một thương gia tên là Đại Phú (Màha Suvanïnïa). Ông rất mực giàu sang nhưng hiếm muộn con cái. Một hôm, nhân đi tắm sông về, thấy bên rừng có một cây cổ thụ um tùm, ông bèn nghĩ: "Cây này hẳn là có thần linh trú ngụ". V́ vậy, ông xây tường bao quanh gốc cây, quét dọn sạch sẽ, trang hoàng cờ phướn, và khấn nguyện rằng: "Nếu con sanh được con trai hay con gái, con sẽ hết ḷng bảo vệ cây này và tôn vinh ngài". Quả thật vợ ông lần lượt sanh được hai người con trai. Và để nhớ ḿnh là người bảo vệ (Pàla), ông đặt tên đứa con thứ nhứt là Vệ anh (Mahà Pàla), và đứa thứ hai là Vệ em (Culla Pàla). Khi đến tuổi trưởng thành, chúng được cha mẹ xây dựng gia thất; và sau một thời gian, cha mẹ chúng qua đời, để lại toàn bộ gia sản cho chúng quản lư. Bấy giờ Đức Thế Tôn đang an trú tại Kỳ Viên (Jetavana), và đă hóa độ được hàng ngàn đệ tử tu hạnh giải thoát.
Một hôm, Vệ anh thấy ai ai cũng ăn mặc chỉnh tề, tay cầm cành hoa thẳng đến Kỳ Viên. Cậu cũng theo họ đến chùa nghe pháp. Cậu rất chú tâm nghe Đức Thế Tôn thuyết giảng về hạnh tŕ giới, nhẫn nhục, thiền định, ly tham, xuất gia hành đạo, và đặc biệt là đoạn Thế Tôn nhấn mạnh: "Khi một người nhắm mắt xuôi tay th́ cung vàng điện ngọc, tiền bạc của cải, danh vọng địa vị, vợ chồng con cái, và ngay cả thân mạng của người ấy, cũng không thể theo họ sang bên kia thế giới". Trực nhận được lẽ vô thường sanh diệt, Vệ anh đến quỳ dưới chân Đức Thế Tôn xin xuất gia. Ngài nói:
- Ông có người thân nào không?
- Bạch Đức Thế Tôn, con c̣n một người em trai.
- Thế th́ về hỏi ư kiến em ông.
Ḷng lâng lâng sung sướng, Vệ anh về nhà gọi em lại nói rằng:
- Em à, hôm nay anh giao toàn bộ tài sản gia đ́nh lại cho em, hăy vui vẻ duy tŕ và phát triển gia nghiệp.
- C̣n anh th́ sao? Người em ngạc nhiên hỏi.
- Anh sẽ xuất gia theo Đức Thế Tôn, gia nhập Tăng đoàn.
- Anh nói ǵ vậy? Cha mẹ mất rồi, em luôn luôn coi anh như cha mẹ, anh nỡ vất bỏ cơ nghiệp gầy dựng của cha mẹ sao? Anh ơi, đừng xuất gia theo Phật nghe anh.
- Em yêu thương của anh, nghe lời Thế Tôn dạy, anh đă nhận chân được ba đặc tính của vạn pháp, đó là vô thường, khổ và vô ngă. Giáo pháp phải được xiển dương rực rỡ ngay ở đầu, ở giữa và ở cuối. Anh không thể hành tŕ giáo pháp giữa cảnh bận bịu gia đ́nh.
- Anh ơi, anh c̣n trẻ mà, chờ ít năm nữa rồi anh vào chùa cũng được.
- Chờ đến khi mắt lờ tai điếc th́ c̣n làm được ǵ! Thôi, anh đi đây, em ở lại mạnh khỏe. Mặc cho Vệ em đứng đau buồn thổn thức, Vệ anh đi thẳng đến Kỳ Viên.
Năm năm trôi qua, một hôm Tỳ-kheo Ma-ha Pa-la đến hầu Đức Thế Tôn và thưa rằng:
- Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu nhiệm vụ trong nếp sống tu hành?
- Có hai, Đức Thế Tôn đáp. Nhiệm vụ nghiên cứu giáo pháp, tức là đường hướng quán thông ba tạng kinh điển; và nhiệm vụ tu tập thiền định, con đường dẫn đến quả vị A-la-hán.
- Bạch Thế Tôn, con nay tuổi già sức yếu, khó mà thực hiện nhiệm vụ thứ nhứt, xin Thế Tôn cho con thực hiện nhiệm vụ thứ hai, phù hợp với khả năng của con hơn.
Đức Thế Tôn truyền cho Ma-ha Pa-la một pháp môn thiền định, và được 60 vị Tỳ-kheo tháp tùng, Ma-ha Pa-la đi đến một ngôi làng xa xôi để an cư mùa mưa năm đó. Dân làng hết ḷng hộ tŕ; một y sĩ cũng phát tâm chăm sóc sức khỏe cho quư sư. Nếp sống tu hành rất là trang nghiêm, thanh tịnh. Ma-ha Pa-la thấy các pháp hữu tận dụng bốn tư thế đi đứng ngồi nằm trong nhứt tâm quán niệm, sư cũng phát nguyện không nằm, tất cả đều chuyên tâm tu tập.
Cuối tháng thứ nhứt, Ma-ha Pa-la cảm thấy nhức ở hai mắt, nước mắt chảy hoài, được y sĩ chữa trị, nhưng v́ sư không chịu nằm nghỉ nên việc điều trị không có kết quả. Tuy vậy, sư vẫn quyết tâm duy tŕ hạnh nguyện: không nằm, ngồi thiền suốt đêm; và một đêm nọ, khi hai mắt sư bị hỏng th́ cũng là lúc sư chứng quả A-la-hán. Cuối mùa mưa, các vị chứng quả A-la-hán muốn về hầu thăm Đức Bổn Sư. Ma-ha Pa-la biết trên đường đi có một cánh rừng thường bị ma quỷ quấy nhiễu, phần sợ gây trở ngại cho cuộc hành tŕnh, sư khuyên các Sa-môn đi trước và nhớ báo giùm với Vệ em cho người đến đón sư.
Được tin anh ḿnh bị mù ḷa khốn khổ, Vệ em quỳ mọp dưới chân các Sa-môn khóc nức nở, đoạn giới thiệu Pa-li-ta (Pàlita), cháu kêu ông bằng cậu đi đón Trưởng lăo Ma-ha Pa-la. Các sư bảo đường sá xa xôi hiểm trở, nếu đi với h́nh thức cư sĩ e không tiện, và thế là Pa-li-ta trở thành một chú Sa-di vạm vỡ, đẹp trai. Pa-li-ta đến gặp sư ông cậu ḿnh, bày tỏ tự sự, và sau hai tuần chí tâm hầu hạ, Pa-li-ta dắt cậu tạm biệt dân làng, trở về Kỳ Viên hầu thăm Thế Tôn.
Khi hai thầy tṛ đi ngang qua cánh rừng Ka-tha-na-ga-ra (Kattha-nagara), Pa-li-ta bỗng nghe tiếng hát quyến rũ của một phụ nữ đang kiếm củi, chú Sa-di đâm ra cảm kích, quên mất sứ mạng, bèn thưa:
- Bạch thầy, hăy ngồi nghỉ giây lát, con đi đây một chút.
Pa-li-ta đến gặp nàng, hai bên cười cười nói nói, liếc mắt đưa t́nh, quên hẳn lời nguyền xuất gia học đạo. Lát sau cậu trở lại nói:
- Bạch thầy, đi nào!
- Con đă phạm giới rồi phải không Pa-li-ta? sư Ma-ha Pa-la hỏi.
Giật ḿnh như bị sét đánh, Pa-li-ta đứng lặng thinh. Sư hỏi hai ba lần nữa nhưng Pa-li-ta vẫn đứng yên, không thốt nên lời. Đoạn ngài nói:
- Một người phạm giới như con không thể vin vào đầu gậy tích trượng của thầy. Thôi, con đi đi!
Vô cùng ân hận, Pa-li-ta cởi y vàng, mặc lại thường phục và thưa rằng:
- Bạch thầy, trước đây con là tu sĩ, bây giờ con là cư sĩ. Con khoác áo tu sĩ không phải v́ chí nguyện xuất gia, mà v́ sợ đường sá xa xôi hiểm trở. Nào, mời thầy tiếp tục lên đường.
- Kẻ xấu th́ ở đâu cũng xấu, cư sĩ hay tu sĩ ǵ cũng vậy. Con thọ giới Sa-di mà không giữ nổi năm giới th́ làm cư sĩ liệu con có khá hơn không? Một người phạm giới như con không thể vin vào đầu gậy tích trượng của thầy. Sa-môn Ma-ha Pa-la nói.
- Bạch thầy đường sá ma quỷ nhiều lắm, phần thầy mù ḷa, làm sao thầy có thể ở lại đây?
- Đừng lo chuyện đó! Thầy dù phải nằm chết nơi đây, hay lang thang vất vưởng đâu đó chứ nhứt định không đi với con nữa.
Pa-li-ta ṿ đầu ân hận và kêu lên rằng:
- Thật là một lỗi lầm nghiêm trọng, ta đă phạm phải một hành động tàn bạo và bất lương! Chàng bưng mặt khóc rồi đi thẳng vào rừng.
Bấy giờ thần vương Xa-ka (Sakka), thấy rơ t́nh cảnh của Ma-ha Pa-la, bèn đến gặp ngài, hỏi han tâm sự đôi điều rồi cùng ngài về Xá-vệ.
Xa-ka đưa ngài đến hầu Đức Thế Tôn rồi về thảo am mà em trai ngài đă dựng lên cho ngài trú tạm trước kia để báo cho em ngài biết là ngài đă về.
Vệ em tức tốc đến thảo am, và vừa thấy anh ḿnh là ông gieo người xuống đất, ôm chân anh khóc nức nở, than rằng:
- Em biết hoạn nạn khốn khổ thế nào rồi cũng xảy ra; chính v́ vậy mà em không muốn anh xuất gia làm Sa-môn.
Sau đó ông về trả tự do cho hai cậu bé nô lệ, khuyên chúng xuất gia và được ngài nhận vào giáo hội. Hai chú Sa-di vô cùng sung sướng, tinh tấn tu hành và hết ḷng hầu hạ ngài.
Một hôm, có một nhóm du tăng đến Kỳ Viên thăm Đức Thế Tôn. Sau khi đảnh lễ Ngài, thăm hỏi tám mươi vị Trưởng lăo, nhóm du tăng đi dạo quanh tu viện, khi đến thảo am của Trưởng lăo Ma-ha Pa-la, họ định vào thăm ngài. Nhưng v́ trời tối, gió băo sắp nổi lên, họ phải quay lui và hứa sáng mai sẽ đến thăm ngài.
Tối hôm đó trời mưa dữ dội, đến canh hai mới tạnh. Đầu canh năm, Trưởng lăo Ma-ha Pa-la, con người có thừa nghị lực, ra trước hiên am thiền hành. Bấy giờ các loại côn trùng, sau cơn mưa lớn, trồi lên trên mặt đất ẩm ướt và bị ngài dẫm chết rất nhiều. Các sư thường trú chưa kịp quét dọn th́ nhóm du tăng đă đến, thấy nhiều côn trùng bị dẫm chết trên mặt đất liền hỏi chú sa di:
- Này, ai đă đi qua lại thềm này?
- Thầy của chúng con, bạch Đại đức.
Họ lên giọng nói:
- Hăy nh́n những ǵ vị Tỳ-kheo phạm phải ḱa! Khi mắt sáng, sư ấy nằm ngủ và không phạm tội; bây giờ mắt mù th́ đi thiền hành và sát hại nhiều loại côn trùng. Sư ấy cho điều ḿnh làm là đúng nhưng thực sự th́ sai lầm.
Nhóm du tăng đến tŕnh sự việc với Đức Thế Tôn:
- Bạch Thế Tôn, Trưởng lăo Ma-ha Pa-la đi thiền hành và đă sát hại nhiều loại côn trùng.
- Nhưng các thầy có thấy thầy ấy giết chúng không?
- Chúng con không thấy, bạch Thế Tôn.
- Vậy đó! Các thầy không thấy thầy ấy cũng như thầy ấy không thấy côn trùng.
Này các thầy Tỳ-kheo, ai giải thoát nhiễm ô, người ấy không c̣n ư nghĩ sát hại.
- Bạch Thế Tôn, thầy ấy chứng quả A-la-hán sao c̣n bị mù?
- V́ ác nghiệp của thầy ấy trong tiền kiếp.
- Thầy ấy đă làm ǵ, bạch Thế Tôn?
- Ờ? này các thầy Tỳ-kheo, vậy th́ hăy lắng nghe.
* * *
Trong tiền kiếp xa xưa, khi quốc vương Ka-xi (Kàsi) trị v́ tại thành Ba-la-nại (Benares), có một y sĩ hành nghề qua các phố phường, làng mạc. Một hôm, thấy một phụ nữ ngồi nhắm mắt, hai tay ôm trán, ông hỏi:
- Bà làm sao thế?
- Tôi bị đau mắt.
- Tôi sẽ chữa trị cho bà.
- Được sao, thưa ngài! Ngài sẽ cho tôi thuốc ǵ? Nếu ngài chữa lành mắt tôi, tôi sẽ làm nô lệ cho ngài, con trai con gái tôi cũng vậy.
- Thế th́ hay lắm!
Ông bốc thuốc cho bà, và chỉ đắp một liều là mắt bà lành mạnh, sáng lại ngay.
Sau đó bà suy nghĩ:
- Ḿnh đă lỡ hứa làm nô lệ cho ông ấy, con trai con gái của ḿnh cũng vậy. Chà? gay quá! Chỉ c̣n cách là phải nói dối. Ḿnh sẽ đánh lừa ông ta.
Hôm sau vị y sĩ đến hỏi bà bịnh t́nh thuyên giảm thế nào, bà đáp:
- Trước đây mắt tôi đau ít, bây giờ chúng hành tôi đau nhức hơn bao giờ hết.
Vị y sĩ thầm nghĩ:
- Mụ này láo thật, dám lừa ta! Mụ không muốn đền đáp công ơn của ta. Ta không cần tiền thù lao của mụ. Nào, ta sẽ làm cho mụ đui luôn.
Thế là vị y sĩ về nhà báo cho vợ biết. Vợ ông không nói ǵ. Ông bèn pha một loại thuốc hiểm ác, đem đến nhà và hướng dẫn bà xát thuốc vào mắt. Bà làm theo lời ông. Ít hôm sau, hai mắt bà lồi ra như hai ngọn tim đèn. Vị y sĩ đó là Ca-khu-pa-la (Cakkhupàla), tiền thân của Trưởng lăo Ma-ha Pa-la này vậy.
Dừng lại trong giây lát, đoạn Đức Thế Tôn tiếp:
- Này các thầy Tỳ-kheo, ác nghiệp đeo đuổi người tạo ác cũng như bánh xe lăn theo vết chân của con ḅ kéo xe vậy.
Ngài đọc kệ:
Tâm dẫn đầu các pháp.
Tâm là chủ, tạo tác.
Nếu nói hay hành động,
Với tâm niệm bất tịnh,
Khổ năo liền theo sau,
Như xe theo ḅ vậy.
(PC. 1)
(trích từ tác phẩm Từng Giọt Nắng Hồng của Tịnh Minh)