NGU PHU THƯỜNG LỘNG NGỮ
TRÍ GIẢ LUÔN NHIẾP TÂM
Tịnh Minh soạn dịch từ Pháp Thoại Pháp Cú
Một hôm, tại Xá-vệ có những ngày lễ gọi là “ngu phu lễ hội”: ngày hội của bọn ngu si. Nhân dịp đó, những kẻ si mê đần độn hăm hở trét tro và phân ḅ lên đầy người, đi đứng nghênh ngang, nói năng thô tục, cử chỉ hỗn láo, và liên tục trong bảy ngày, họ không hề bày tỏ dấu hiệu thân thiện với bất cứ ai, kể cả bà con quyến thuộc, thân hữu láng giềng hay các vị Sa-môn họ gặp; họ chỉ đứng trong cửa ngơ nguyền rủa, nhục mạ, tru tréo, chửi bới những ai họ thấy đi qua. Ai không chịu nổi thái độ hỗn xược, lời lẽ thô bỉ đó th́ hối lộ cho chúng nửa xu hay một cắc, tùy theo khả năng của ḿnh, và chúng sẽ hân hoan, vênh váo nhận tiền rồi ra khỏi nhà.
Bấy giờ tại Xá-vệ có hàng vạn Phật tử thuần thành, quyền uy chức tước ngỏ lời với Đức Thế Tôn:
- Bạch Thế Tôn, trong bảy ngày này, Thế Tôn và Tăng đoàn đừng vào thành phố, nên an cư cấm túc tại tu viện.
Và trong bảy ngày đó, các đệ tử trung kiên luân phiên chuẩn bị trai phạn rồi phái người đem đến chùa cúng dường Thế Tôn và Tăng đoàn chứ họ cũng không ra khỏi nhà. Tuy nhiên, đến ngày thứ tám, khi lễ hội kết thúc, các Phật tử thỉnh Tăng đoàn vào thành phố và cúng dường rất nhiều lễ vật. Sau khi đảnh lễ Đức Thế Tôn và cung kính ngồi sang một bên, họ trịnh trọng thưa:
- Bạch Thế Tôn, chúng con đă phải trải qua bảy ngày bực tâm bực trí, phiền năo khôn cùng. Tai của chúng con gần như bị vỡ ra v́ phải nghe những lời ngông cuồng, thô lậu của bọn ngu si, thiếu trí. Bạch Thế Tôn, khổ quá! Không c̣n lễ nghi, thể thống ǵ cả! Không c̣n văn minh, lịch sự ǵ cả! Đúng là sống với kẻ si mê ắt bốn bề sầu tủi, gần với bọn ngu muội giống như gặp kẻ thù: không c̣n nể nang tử tế ǵ ráo! Chính v́ thế mà chúng con không muốn Thế Tôn và Tăng đoàn vào thành hóa duyên truyền Đạo. Bản thân chúng con cũng không ra khỏi nhà.
Đức Thế Tôn lắng nghe tín tâm và thiện chí kính Phật trọng Tăng của họ, đoạn Ngài nói:
- Các Phật tử quan ngại là phải. Không ai muốn sư trưởng và thiện hữu tri thức của ḿnh bị hủy báng, lăng nhục. Và như quư vị thấy đấy, hạng ngu si mê muội th́ có những lễ lược và hành xử với nhau như vậy. C̣n những ai thông minh trí tuệ, nỗ lực tinh cần, chuyên tâm chánh niệm như giữ kho bảo vật th́ sẽ an lạc thân tâm, liễu sanh thoát tử và chứng đắc niết bàn.
Ngài đọc kệ:
Kẻ đần độn ngu si,
Thích buông lung phóng dật,
Người trí luôn nhiếp tâm,
Như giữ kho bảo vật.
Không say sưa dục lạc,
Không phóng dật buông lung,
Người chuyên tu thiền định,
Được an lạc vô cùng.
(PC. 26, 27)