Nhân nào quả nấy!
Thời gian gần đây karma (hay gọi nôm na là nghiệp) là một từ thường được nhắc tới rất nhiều. Nhưng thường thường từ này hay bị hiểu lầm và sử dụng sai ư. Theo cuốn Từ Điển American Heritage, karma được dịch ra là “nghiệp chướng” hay “định mệnh”, một cách dịch hơi bị bóp méo, không chính xác, thật là đáng tiếc, nhưng chẳng thể tránh được, là v́ trong nguyên bản văn học Phật giáo, karma là một khái niệm không thể đối chiếu, rất thâm thúy sâu sắc, khó có thể dịch cho sát ư nghĩa.
Chữ karma (=nghiệp) thật sự chỉ có nghĩa là “hành động”, nó được biến thể từ động từ gốc kr tức là “làm” hay “hành”. Karma bao gồm 3 nghĩa riêng biệt nhưng tự chính khái niệm của nghiệp, cả ba nghĩa của karma chỉ có ư nghĩa khi cùng tác động chung với nhau không thể tách rời ra được.
Có thể hiểu một cách khái quát như khi cụm từ diễn tả “hành động” được dùng chung một lúc vừa là chủ thể danh từ, vừa là động từ, như trong câu sankharam abhisankharoti (trong kinh Samyutta Nikaya đoạn 12.51). Câu này có thể được dịch bằng nhiều cách, như “người tạo tác những tạo vật”, hay “người xây cất những công tŕnh xây cất”, hay “người biến chế những biến chế”, v.v… Hy vọng bạn đă hiểu ư. Khi “hành động” được khởi bày, tức là cả quá tŕnh tạo dựng và làm ra một cái ǵ đó, và cả vật hay việc được tạo dựng ra, đều chứa trong ư nghĩa của chữ này. Một ví dụ thường được nhắc đến trong kinh để giải thích rơ hơn là h́nh ảnh một người thợ gốm đang ngồi đạp cái máy quay; ông ta đang vận dụng sức lực khả năng để nắn một cục đất sét thành một cái b́nh theo ư ông; và khi cái b́nh vừa được cắt đứt ra khỏi máy quay để đem vào ḷ nung, th́ nó đă là chứng tích hiện thật của công việc làm đó của ông ta. Cũng vậy, theo tư tưởng Phật giáo, chính đặc tính con người, chính nhân phẩm, chính cái ngă, cái “ta” của chúng ta là một pḥng triển lăm chưng bày những kỷ vật chứng tích luân hồi, tích tập từ chuỗi dài năng lượng của hành động và ư muốn.
Với cách suy nghĩ bao quát bề ngoài của người Tây phương, chúng ta quá quen thuộc với những sự lựa chọn khi con tạo xoay vần thay đổi, và thường hành động của ta ảnh hưởng theo hoặc là kết quả của những vận chuyển đổi dời này. Từ khía cạnh này, chúng ta thấy mọi việc ta làm đều được quan trọng hóa xem nó có đem lại hiệu quả tốt cho những đổi thay bề ngoài này như ư ḿnh muốn không. Trong khi đó theo Phật giáo, sự đo lường có tính cách nội tại lại được cho là quan trọng hơn cả. Thí dụ với những câu hỏi thiết thực sau đây: “quyết định này ảnh hưởng đến thân tâm tôi ra sao?”, “tôi sẽ thay đổi làm sao khi tôi làm những hành động này?” Cho nên những việc làm của chúng ta, theo tư tưởng nhà Phật, không quan trọng bằng cách thức chúng ta làm những công việc đó. Như vậy Karma (= nghiệp) quan hệ rất mạnh mẽ với cách chúng ta tự “uốn nắn” ḿnh qua hành động của chính ta.
Cái ngă (hay c̣n gọi là cái “ta”) cũng như một cục đất sét ướt, nó có thể được uốn nắn đập dập kéo dăn tùy nghi. Những khoa học gia hiện đại khám phá ra rằng không những tâm con người được tạo tác bởi khối ốc suy nghĩ, mà chính khối ốc của ta được nhồi nặn bởi cái tâm trí và tư tưởng của chúng ta. Điều khám phá thú vị này của khoa học đă được Đức Phật mô tả rơ ràng chi tiết hơn hai ngàn năm trước về sự tương quan giữa ư thức suy nghĩ của tâm và hành động việc làm của thân. Những việc làm thường nhật trong đời sống của chúng ta chỉ là “môi giới” trong cuộc sống ta đang cố gắng tạo dựng, và cuộc sống này chỉ tạm bợ trong ṿng luân hồi sinh tử dài đằng đẳng.Trong một phút giận dữ chẳng hạn, cho dù thổ lộ ra ngoài bằng hành động hay lời nói, hay chỉ bực tức bên trong, bạn cũng đă tự làm cho ḿnh có thể giận hơn bằng cách “bố trí” nó với cái tánh khí sẳn có của bạn. Một người có tánh khí giận dữ rất dễ nổi quậu với những việc cho dù rất nhỏ nhặt. Nhưng đôi lúc anh ta cũng có những phút giây dễ thương ḥa nhă, nếu anh ta biết trưng dụng tánh khí ḥa nhă này, tăng trưởng nó lên, th́ anh ta sẽ dần dần bới nóng giận và từ từ sẽ dễ thương hơn. Cách thức chúng ta phản ứng đối phó với sự việc - gọi là nhân, cho dù với tính khí nhu ḥa hay giận dữ, đều ảnh hưởng đến cái quả - tức là cái kết quả của việc làm đó. Chính cái quả này sẽ huân tập dần dần tu chỉnh lại bản chất con người của chúng ta.
Cho nên cái bí mật của “ta là ai” sẽ đuợc trả lời bằng những hành động ta làm; nhưng những việc ta làm chỉ là một khoảng thời gian ngắn nhỏ trong biết bao nhiêu kiếp trải qua sinh tử luân hồi. Chúng ta thừa kế tất cả nghiệp quả trong đời quá khứ, cũng như trong từng sát-na đổi thay chuyển vận của đời sống hiện tiền – nói tóm tắt là hằng hà sa số những tính khí trong chúng ta – chính cái quá khứ nhiều đời đă dẫn dắt chúng ta thêm hiểu biết và đồng thời tu tập để chuyển đổi cuộc sống hiện tại. Lại nữa từng phút giây hiện tại trong tầm tay ta sẽ tạo nghiệp cho tương lai, sẽ mang kết quả mai sau này cho bất kỳ hành động nào chúng ta làm trong hiện tại. Cho nên những hành sử trong hiện tại sẽ là thừa kế của những kiếp trong tương lai trong ṿng luân hồi vô tận.
Yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến cách thức chúng ta giải quyết bất kỳ vấn đề nào trong cuộc sống thường được biểu hiện bằng mức độ chánh niệm ta đang có để đối phó với sự việc. Nếu chúng ta không thật sự hiện hữu ngay lúc đó, chế độ tự động vô ư thức trong ta sẽ quyết định và hành sử vấn đề và ta cũng có thể vượt qua được mọi việc nhưng có thể với nhiều sai lầm bởi v́ nó được làm theo thói quen mà thôi. Nhưng nếu ta biết cách quan sát và tăng trưởng mức độ thiền định và lúc nào cũng có chánh niệm trong mọi hoàn cảnh, chúng ta sẽ mở rộng tầm nh́n để giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả hơn. Cho dù bạn có tính khí hay giận dữ đi nữa, nhưng nếu biết cách bạn có thể chọn lựa để sử sự một cách ḥa nhă hơn, bằng chánh niệm. Đây là nền tảng của sự tự do chọn lựa trong một hệ thống mang quá nhiều điều kiện của xả hội thời nay.
Thế nên, nghiệp không phải là những ǵ bên ngoài xẩy đến với chúng ta (như hầu hết người phương tây chúng ta vẫn thường nghĩ), nhưng nghiệp là cái ǵ đó rất thân t́nh, và dĩ nhiên là rất cá nhân, cho dù tôi thật sự rất ái ngại khi dùng từ này. Lời Phật dạy minh bạch rơ ràng: “Chúng sanh là chủ nhân của hành động tạo tác, và là kẻ thừa tự của chính những hành động đó; chúng sanh khởi nguồn từ nó, bị cột chặt ràng buộc vào nó, và cũng ẩn náu nương tựa vào nó. Chính hành động sẽ tạo sự phân biệt giữa kẻ cao quư và người bần cùng.” (kinh Majjhima Nikaya đoạn 135)
* Tiến sĩ Andrew Olendzki là giám đốc hành chánh và là giáo sư trưởng của Trung tâm Văn Học Phật giáo Barre ở tiểu bang Massachusetts. Ông cũng là Biên tập viên của báo Insight.
SOURCE: http://www.tricycle.com/essay/karma-action
Viên Minh (The Buddist Translation Group)
We are what we do
By Andrew Olendzki, Ph.D.
Karma is a word one runs across more and more these days. It’s too bad it is almost always misused. Somehow in English it has come to mean “fate” or “destiny” (American Heritage Dictionary). This is an unfortunate, if inevitable, distortion, because in its original Buddhist context karma is a concept of unparalleled profundity and significance.
The word karma simply means “action” and is derived from the verbal root kr which mean “to do” or “to make.” There are three distinct senses of the word here, and what renders the concept unique is that all three are inseparable aspects of the same process. We may be used to thinking of (1) the decision to do something as one thing, (2) the action carrying it out as another, and (3) what we make thereby, or the result of the action, as being something else again. But in Buddhist understanding these three are parts of the same whole. Intention is the leading edge of karma, directing the activities of body, speech, and mind to act in ways that accumulate, at its trailing edge, karmic formations or dispositions. Action, in other words, is preceded by a sort of “doing” in which decisions are made and results in a sort of “making” in which a unique personality is constructed. The main idea behind karma is thus the relationship between what we choose to do and what we thereby make of ourselves.
This can perhaps best be seen when the word for action is used simultaneously as a verb and a noun, as in the expression sankharam abhisankharoti (Samyutta Nikaya 12.51). There are many ways this can be put into English, such as “one forms formations,” “one constructs constructions,” “one creates creations,” or “one fabricates fabrications.” You get the idea. When action is enacted, so to speak, it involves both the activity of building something and the product of that activity, something built. An image sometimes used to convey this in the texts is of a potter at his wheel. The potter is engaged in the creative process of shaping the clay according to his will, and when the pot is cut off the wheel and fired in a kiln it remains as an enduring artifact of that activity. So also our character, our personality, our very self, is viewed in Buddhist thought as a gallery of ossified karmic relics, the accumulated residue of earlier dynamic processes of intention and action.
With the outward focus of most Western thinking, we are used to the idea of making choices in response to shifting worldly circumstances, and to the fact that our actions result in changes to our environment. From this perspective, a great emphasis is placed upon what it is we do, and on whether or not our actions are effective in bringing about the external changes we intend. The Buddhist tradition, however, is more interested in the internal dimensions of action. Here the more important questions include “What effect on our own well-being are our decisions having?” and “How are we being changed by our actions?” What we do, from this point of view, is far less important than how we do it. Karma is primarily concerned with how we shape ourselves, and how we are shaped by ourselves, through action.
The self is plastic, a malleable clay being molded each moment by intention. Just as our scientists are discovering not only how the mind is shaped by the brain but now, too, how the brain is shaped by the mind, so the Buddha described long ago the interdependent process by which intentions are conditioned by dispositions and dispositions in turn are conditioned by intentions. The actions that make up the tangible expression of our lives are merely a go-between, as the world we construct is a mere offshoot, of who we are ever re-becoming.
In a moment of anger, for example, whether acted out, verbalized, or merely seething unexpressed within, one trains oneself to become angrier by laying down a thin layer (there’s the verb and noun again) of angry disposition. A person so disposed to anger will more and more easily erupt in anger anew at any provocation. But in a moment of kindness a kindly disposition is deposited, and one becomes incrementally more disposed to kindness. The attitude with which we respond to an object of experience, with anger or with kindness, will therefore not only influence the causal field outside ourselves but also progressively reshape our very nature.
The secret of who we are is thus found in what we do; yet even what we do is only one phase in a larger cycle of becoming. We inherit our karma from our past, from previous moments of existence in the form of a self—a bundle of dispositions, more precisely— and that past shapes how we understand and construct our present intentions. Yet every moment we also have our future karma in our own hands, as we shape a response to whatever is arising in present experience. This response, which may be more or less wholesome or skillful, is what determines what we will inherit downstream in the flow of consciousness.
The crucial factor influencing how well we can respond in any given situation seems to be the level of mindfulness we can bring to bear upon the moment. If we don’t care to be present, unconscious decision-making systems will function to get us through to the next moment, albeit in the grips of (often flawed) learned behaviors and conditioned responses. If, on the other hand, we can increase the amount of conscious awareness present by manifesting mindfulness, we expand the range of our possible responses. Even if disposed to anger, we can choose to act with kindness. This is the essence of our freedom in an otherwise heavily conditioned system.
So karma is not something outside ourselves that happens to us (as we in the West are so used to thinking of everything being) but is something far more intimate and even, although I hesitate to use the word, personal. As the Buddha put it, “Beings are owners of their actions, heirs of their actions; they originate from their actions, are bound to their actions, have their actions as their refuge. It is action that distinguishes beings as inferior and superior.” (Majjhima Nikaya 135) ▼
Andrew Olendzki, Ph.D., is executive director and senior scholar at the Barre Center for Buddhist Studies in Barre, Massachusetts. He is the editor of Insight Journal.