Thư ṭa soạn số 9
(tháng 8.2012)
CON NGƯỜI LỊCH SỬ
Trong những giai đoạn suy vong, nguy biến cùng cực của Phật giáo, vẫn thường xuất hiện những bậc bồ-tát hóa thân, lấy ḷng từ bi mà cảm hóa nhân tâm, tỏa trí sáng mà khai mở cho kẻ lầm mê, đem đức uy dũng mà đương cự ác đảng, tà đạo. Đón nhận tất cả khổ nhục mà không lời oán thán. Chịu đựng tất cả gian nguy mà ḷng vẫn an nhiên. Nh́n chúng sanh bằng con mắt thương yêu của cha mẹ đối với con cái. Con ngoan, con hư, đều một ḷng ân cần chăm sóc. Có khi phải đem cả sinh mệnh của ḿnh để trang trải cho sự sống c̣n của đạo pháp.
Phật giáo cận đại và hiện đại, nói riêng về Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, trải qua bốn đời Tăng thống, th́ Đức Đệ tứ Tăng thống Thích Huyền Quang, là vị cao tăng trực tiếp đương đầu với thế lực ác, đứng trên đầu ngọn sóng mà lèo lái và bảo vệ con thuyền đạo pháp lúc nguy nan.
Năm 1992, khi Đại lăo Ḥa thượng Thích Đôn Hậu nằm xuống, Giáo hội dường như phải bị chôn theo, th́ chính Ḥa thượng Thích Huyền Quang, một ḿnh giữa trùng vây của bạo lực, ứng khẩu thuyết minh về thực thể của Phật giáo trong ḷng dân tộc, tuyên bố lập trường nhất quán của Giáo hội, để rồi từ đó, mở đầu con đường đấu tranh bất bạo động cho sự phục hoạt Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất. Thời điểm ấy, con người ấy, chỉ có một trong ḍng lịch sử Phật giáo Việt Nam.
Đến năm 2003 th́ Giáo hội, qua Hội đồng Lưỡng viện trong nước và các hội đồng giáo phẩm tại hải ngoại suy tôn ngài lên ngôi vị Tăng thống. Ngôi vị cao tột ấy, không phải do công lao hay thành tích đấu tranh, hoặc do thời gian dài lâu phục vụ Giáo hội, mà chính là do nơi đạo hạnh sáng ngời của một bậc long tượng kỳ vĩ: trong th́ ḥa hợp lân mẫn với đồng đạo khắp nơi bằng giới đức và ḷng khiêm ái; ngoài th́ cảm hóa, chinh phục quần sinh bằng hạnh lợi tha và ḷng bi mẫn; khi cần cứng cỏi th́ sừng sững như núi, không ǵ lay đổ; khi cần uyển chuyển th́ nhu thuận hiền ḥa như nước chảy mây bay. Đối với người hiền hay kẻ ác, tiếp xử như nhau: chỉ bằng một ḷng từ bi, trang trải cho muôn loài.
Đó là một con người lịch sử. Con người ấy, giai đoạn đầu, giai đoạn giữa, giai đoạn sau, có thể có những đổi thay theo thời gian và tâm lư xă hội, nhưng đạo hạnh th́ không thay đổi. Đạo hạnh ấy vượt thời gian, vượt khỏi những ngôi vị, vượt khỏi những cơ cấu tổ chức. Đó là con người khi cất bước chân đi, là vươn đến phương trời cao rộng…